De Europese plannen voor een digitale identiteit leiden tot zorgen onder deskundigen. Ook op reactieplatform NUjij leven veel vragen over het project, dat naar verwachting eind 2022 een testfase ingaat. Dit weten we nu over de Europese digitale identiteit.

De Europese Commissie kondigde de plannen in juni 2021 aan. Brussel wil een app - zelf spreekt het van een wallet (portemonnee) - waarin van alles van je zelf te vinden is, zoals een rijbewijs, diploma's en medische verklaringen.

Met de digitale identiteit moet je zaken kunnen doen met de overheid, maar ook met bedrijven. Zoals aantonen dat je meerderjarig bent als je alcohol wil kopen. Of een bankrekening openen. Of je aanmelden bij sociale media.

Coronacrisis jaagt Europese identiteit aan
De vergelijking met de gevoelig liggende coronapas is snel gemaakt. De Commissie windt er ook geen doekjes om dat dat terecht is. De corona-app is een "eerste versie van wat zich kan ontwikkelen tot een volmaakte digital wallet", liet een woordvoerder aan onderzoeksplatform Follow the Money weten.

"Er is geen tijd te verliezen", schrijft de Commissie ook. De coronapandemie zou de behoefte aan een digitale Europese identiteit hebben vergroot.

De digitale identiteit wordt niet verplicht, maar de vraag is of je er aan kunt ontkomen. De CoronaCheck-app was ook niet verplicht, maar je had 'm praktisch wel nodig om de horeca te bezoeken of om binnen de Europese Unie te reizen.

Technische uitwerking nog onduidelijk
Hoe de Europese ID-app er technisch uit gaat zien, staat nog niet vast. Er wordt gesproken over het gebruik van blockchain. Met deze technologie kunnen zaken in een soort digitaal logboek vastgelegd worden. Dat geeft zekerheid, want eenmaal 'op de blockchain' kan het er niet meer af. Omdat het permanent is, is het tegelijk ook funest voor de privacy.

Ook pleit de Commissie voor het principe dat mensen de baas zijn over hun eigen gegevens. Een zelf-soevereine identiteit heet dat in jargon. Dat klinkt als een positief uitgangspunt, maar hangt ook af van de praktische uitwerking. Is er een partij - een overheid of bedrijf - die inzage kan krijgen in die identiteit?

En wat zullen bedrijven die de app als een goudmijn van informatie zien doen? "Techbedrijven willen niets liever dan dat jij je data bezit", schreven critici in 2020 in het Amerikaanse magazine Slate. Want met dat perspectief kun je persoonlijke data "behandelen als bezit dat je kan verkopen".

Zorgen over normaliseren van controle
Critici maken zich zorgen over de ontwikkelingen, omdat een app meer is dan alleen een app. De coronapas laat zien hoe ingrijpend het kan zijn, zegt Jaap-Henk Hoepman, expert op het gebied van digitale identiteit, in De Groene Amsterdammer.

"Over de maatschappelijke consequenties wordt niet goed nagedacht", zegt hij. "Als je een wallet maakt die heel makkelijk te gebruiken is, wordt het heel makkelijk voor allerlei organisaties en dienstverleners om te zeggen: nou, laat maar zien."

Hoe de Europese identiteit er uiteindelijk uit komt te zien, is nu nog niet te zeggen. Een voorstel van de Commissie maakt het nog niet definitief: zo moet ook het Europees Parlement ermee instemmen.

Na de zomer van 2022 wil de Commissie meer bekendmaken over de technische uitwerking van het project. Dan moeten ook praktijktests van start gaan.